Şema terapisi, kişinin geçmiş deneyimlerinden kaynaklanan uyum bozucu şemaları ve modları ele alarak, daha sağlıklı başa çıkma yolları geliştirmeyi amaçlar. Şema modları, kişilerin duygusal, bilişsel ve davranışsal durumlarını tanımlar ve bu modlar, terapötik süreçte iyileşme sağlamak için önemlidir. Şema terapisi kapsamında dört temel mod kategorisi bulunur:
- İç Güdüsel Çocuk Modları: İncinmiş Çocuk, Kızgın Çocuk, Dürtüsel Çocuk
- Uyum Bozucu Başa Çıkma Modları: Kaçıngan Korungan, Aşırı Telafici, Boyun Eğici Teslimci
- İşlev Bozucu Ebeveyn Modları: Cezalandırıcı Ebeveyn, Talepkar Ebeveyn
- Sağlıklı Modlar: Mutlu Çocuk, Sağlıklı Yetişkin
1. İç Güdüsel Çocuk Modları
İçgüdüsel çocuk modları, çocukluk dönemindeki temel duygusal gereksinimlerin karşılanmaması sonucu gelişir. İncinmiş Çocuk, Kızgın Çocuk ve Dürtüsel Çocuk modları, genellikle korku, çaresizlik ve öfke gibi yoğun duygularla tanımlanır. Bu modlar, çocukluk deneyimlerinden kaynaklanan olumsuz duygusal tepkileri yansıtır.
2. Uyum Bozucu Başa Çıkma Modları
Bu modlar, bireylerin stres, kaygı ve korkuyla başa çıkma şekillerini tanımlar. Kaçıngan Korungan, Aşırı Telafici ve Boyun Eğici Teslimci modları, başa çıkma mekanizmalarını aşırı şekilde kullanarak, duygusal acıyı engellemeye çalışırlar.
3. İşlev Bozucu Ebeveyn Modları
Ebeveyn figürlerinin olumsuz tutumlarının içselleştirilmesiyle oluşan modlar, Cezalandırıcı Ebeveyn ve Talepkar Ebeveyn olarak iki ana kategoriye ayrılır. Bu modlar, bireyin kendisini sürekli eleştirmesi ve aşırı beklentilerle karşılaşması sonucunda oluşur.
4. Sağlıklı Modlar
Şema terapisi, aynı zamanda sağlıklı ve işlevsel modların geliştirilmesine de odaklanır. Sağlıklı Yetişkin Modu, işlevsel düşünceler ve davranışlarla, bireyin yetişkinlikte daha sağlıklı işlev görmesini sağlar. Mutlu Çocuk Modu, bireyin şen şakrak ve keyifli aktivitelerde yer almasını teşvik eder, sosyal ilişkilerde sağlıklı bir denge kurmalarını sağlar.
Şema modları, terapötik süreçte kişisel gelişimi hızlandırmak, duygusal iyileşmeyi sağlamak ve sağlıklı başa çıkma becerileri kazandırmak için kritik bir rol oynar.
