İnsanlar dünyaya belli mizaç özellikleriyle gelir; ancak zihinleri başlangıçta boş bir defter gibidir. Zamanla bu defter, yaşantılar, duygular, düşünceler ve fizyolojik tepkilerle dolmaya başlar. İşte zihne işlenen bu bilgiler ve inançlar, şema olarak adlandırılır.
Şemaların Özellikleri
- Yaşantılarla Oluşur: Şemalar, çocukluktan itibaren bireyin edindiği deneyimlerle gelişir.
- Her Şey İçin Şema: Anne, baba, sevgi, kalem, insan, ev gibi hayatımızdaki her şeyle ilgili şema geliştirebiliriz. Bu yüzden şemaların sayısı sınırsızdır.
- Bilgileri Düzenler: Şemalar, çevremizdeki bilgileri anlamlandırmamıza ve düzenlememize yardımcı olur.
Şemaların İşlevi
Şemalar, insanların günlük hayatlarında kolaylık sağlar:
- Belirsizliği Azaltır: Daha önce öğrendiğimiz bilgileri kullanarak yeni durumları daha hızlı anlamamızı sağlar.
- Zihinsel Yükü Azaltır: Her şeyi sıfırdan öğrenmek yerine, mevcut şemalarımızı kullanarak zaman kazanırız.
Şemaların Olumsuz Yönleri
Her ne kadar şemalar hayatımızı kolaylaştırsa da, bazı durumlarda uyumsuz hale gelebilir:
- Katılık: Şemalar zamanla katı ve değişmez hale gelir.
- Bilgi Çarpıtma: Bazen yeni bilgileri yanlış yorumlamamıza neden olabilir.
- Uyumsuzluk: Olumsuz şemalar bireyin hayatını zorlaştırabilir. Örneğin, başarısızlık şeması olan bir kişi, başarılarını bile yetersiz olarak değerlendirebilir.
Sonuç
Şemalar, bireyin hayatını yönlendiren zihinsel kalıplardır. Doğru şekilde kullanıldıklarında yaşamı kolaylaştırırken, uyumsuz hale geldiklerinde kişinin hayatında olumsuz etkiler yaratabilir. Bu nedenle, şemaların farkında olmak ve gerekirse onları değiştirmek önemlidir.
